Του Κώστα Αγοραστού*
«... δε γράφω ιστορία, αλλά πεζογραφία. Συνεπώς έχω το δικαίωμα να διαλέξω κατά το κέφι μου αυτό που ταιριάζει περισσότερο στους χαρακτήρες και στις λεπτομέρειές μου, ώστε να μπορέσω να δημιουργήσω τη γενική εντύπωση που επιθυμώ...» Τζόζεφ Κόνραντ
«Οι πολλές σελίδες αποτελούν υπόσχεση πλήξης» φέρεται να λέει ο Κορνήλιος Καστοριάδης στον ήρωα του νέου βιβλίου του Νίκου Δαββέτα, κι έτσι, σύμφωνος με την παραπάνω ρήση, ο συγγραφέας μας δίνει ένα ευσύνοπτο πολιτικό νουάρ μυθιστόρημα, μερικά χρόνια μετά την Εβραία Νύφη.
Το ιστορικό πλαίσιο τοποθετείται στις μέρες μας, όπου η Ντενίς, βαφτισιμιά του Αντώνη Καμιλλή, ενός έλληνα διανοούμενου χρόνια εγκατεστημένου στη Γαλλία, ζητά τη βοήθεια του Στάθη, ερασιτέχνη ιστορικού και λάτρη των άγνωστων λεπτομερειών της Ιστορίας. Η βοήθεια συνίσταται στο να διερευνήσουν αν ορισμένα προσχέδια του διάσημου πορτρέτου του Μπελογιάννη, που φιλοτέχνησε ο Πάμπλο Πικάσο, είναι γνήσια. Τα προσχέδια αυτά βρέθηκαν στην κατοχή της Ντενίς έπειτα από τον αιφνίδιο και μυστηριώδη θάνατο του Καμιλλή. Η έρευνα προχωρά μέχρι και τη δεκαετία του ’50 και την υπόθεση Μπελογιάννη. Άγνωστα ιστορικά γεγονότα, πρόσωπα από το παρελθόν των ηρώων, πολιτικοί κρατούμενοι, καλλιτέχνες και διανοούμενοι παρελαύνουν στις σελίδες του μυθιστορήματος.
Μεταξύ Ιστορίας και μυθοπλασίας
Ο Δαββέτας έδωσε ένα ολιγοσέλιδο μυθιστόρημα κρατώντας θαυμάσια τις ισορροπίες μεταξύ της μυθιστορηματικής πλοκής και των ιστορικών γεγονότων. Γεγονότα φορτισμένα από το βάρος του χρόνου και το μύθο των ονομάτων του Μπελογιάννη, του Πικάσο, της Παππά, του Αραγκόν. Η αναγνωρισμένη δεινότητα του Δαββέτα στη μελέτη της Ιστορίας και η έρευνα που έκανε στις πηγές υπηρέτησαν, σε όλη την έκταση του βιβλίου, την ιστορία του και φώτισαν πολύπλευρα την προσωπικότητα του κάθε ήρωα. Η οικονομία στις ιστορικές αναφορές καταδεικνύει μελέτη σε βάθος και ισχυρή πεζογραφική αίσθηση. Η φράση του Κόνραντ, που αναφέρεται και μέσα στο βιβλίο, υλοποιείται από τον Δαββέτα υποδειγματικά.
Το νουάρ στοιχείο προέκυψε όχι μόνο από το φόνο, που συμβαίνει στη διάρκεια της πλοκής, αλλά κυρίως από όσα δεν λέγονται, από τις μισοτελειωμένες φράσεις, τα νοήματα που μένουν μετέωρα και τα αμφίσημα λόγια των ηρώων. «Τα φαντάσματα της Ιστορίας διψούν για εκδίκηση». Κίνητρο δεν είναι τα χρήματα αλλά οι βαθύτερες ιδεολογικές διαφορές, το σκοτεινό παρελθόν, οι ανοιχτοί λογαριασμοί που κληροδοτούνται από πατέρα σε γιό. Και καμιά φορά η ίδια η τρέλα.
Φωτιά σε ξερό χορτάρι...
Το μυθιστόρημα “τρέχει” άλλοτε μέσα από την αφήγηση του Στάθη, άλλοτε από αυτήν της Ντενίς κι άλλοτε από εκείνην ενός τριτοπρόσωπου, εξωτερικού αφηγητή. Η ροή των γεγονότων συμπληρώνεται από αναδρομές στο παρελθόν, από τα φλας μπακ των φίλων του Καμιλλή, στα οποία ανασυνίσταται το Παρίσι του περίφημου Μάη του ’68. Μέσα από μικρά κεφάλαια ο συγγραφέας χτίζει την πλοκή της ιστορίας, με ανατροπές, μαρτυρίες ηρώων και μικρά μυστικά. «Η λογοτεχνία δεν είναι επίδειξη γραμματικών γνώσεων», λέει κάπου ο Καμιλλής και συνεχίζει, «είναι φωτιά που εξαπλώνεται σε ξερό χορτάρι. Οι φλόγες πρέπει να σου γλείφουν το μυαλό, να καίγεσαι πάνω απ’ το χαρτί». Η λύση δεν έρχεται μόνο από μια κατεύθυνση. Η εξήγηση δεν είναι μονοσήμαντη. Τα αίτια είναι αρκετά και οι συνισταμένες που πρέπει να συνυπολογιστούν αρκετές κι αυτές.
Τα λεγόμενα αστυνομικά μυθιστορήματα καθώς και τα ιστορικά ενέχουν πολλά κλισέ, πολλές ευκολίες. Μια πεπατημένη όπου δύσκολα θα γίνει το λάθος. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι αρκετοί πρωτοεμφανιζόμενοι επιλέγουν ένα από τα δυο αυτά είδη στο πρώτο τους γραπτό. Ο Δαββέτας όμως αυτό που γνωρίζει καλά είναι ότι αυτά τα δυο είδη έχουν και αυστηρούς κανόνες θεσπισμένους από συγγραφείς-μετρ. Τους ξέρει και τους ακολουθεί. Και το αποτέλεσμα είναι ένα υποδειγματικό μυθιστόρημα για τον τρόπο που μπορεί κανείς να διαχειριστεί το ρομαντικό του ψεύδος και τη μυθιστορηματική του αλήθεια.
Ο ζωγράφος του ΜπελογιάννηΝίκος Δαββέτας
Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2013
Τιμή: € 13,30, σελ. 217
__________________________
..."Σκέφτομαι πως αυτά τα τρία συστατικά πρέπει νά 'χει η ζωή: το μεγάλο, το ωραίο και το συγκλονιστικό. Το μεγάλο είναι να βρίσκεσαι μέσα στην πάλη για μια καλύτερη ζωή. Όποιος δεν το κάνει αυτό, σέρνεται πίσω απ' τη ζωή. Το ωραίο είναι κάθε τι που στολίζει τη ζωή. Η μουσική, τα λουλούδια, η ποίηση. Το συγκλονιστικό είναι η αγάπη...